Fragmenty artykułu dr n. med. Alicji Kubik pt. „Specyfika neurologii wieku rozwojowego”

Szanowni Państwo, postanowiliśmy na naszych stronach internetowych udostępnić Państwu wybrane fragmenty naszych wydawnictw, w których przedstawiamy wieloaspektowe zastosowanie  terapii EEG Biofeedback. Pierwszym elementem naszego cyklu jest obszerny fragmenty artykułu Pani dr n. med. Alicji Kubik „Specyfika  neurologii wieku rozwojowego” umieszonego w Szkolenie licencyjne specjalisty i terapeuty biofeedbacku” cz. I str. 57-61 (Kraków-Milanówek-Warszawa 2013)  – Wydawca Elmiko.

„[…]

Zdarza się, że powodem zgłoszenia się do neurologa dziecięcego są obserwacje nauczyciela, psychologa czy innego specjalisty. To oni właśnie mogą zaobserwować kil­kusekundowe napady nieświadomości, których nie widzieli wcześniej rodzice. Bardzo ważne znaczenie ma ustalenie, czy objawy występujące u dziecka są zupełnie świeże, czy też występowały w różnym nasileniu od dłuższego już czasu a ostatnio tylko wyraź­nie się nasiliły i to właśnie teraz zwrócono na nie uwagę. Czy jest to pojedynczy objaw czy zespół objawów oraz czy narastają one, sprawiając wrażenie choroby postępującej. Jeżeli chodzi o objawy występujące w wieku rozwojowym we śnie, to wywiad z reguły jest zbyt mało precyzyjny dla jednoznacznego podejrzenia co do charakteru zaburzeń.

Objawy

Charakter objawów w wieku rozwojowym jest ściśle związany z wiekiem dziecka.
U dzieci najmłodszych mają one charakter mniej specyficzny i dotyczą np. zmia­ny rytmu życia, senności albo nadmiernej wrażliwości na bodźce, utraty łaknienia czy osłabienia. Tak dzieje się w zapaleniach mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych oraz we wzroście ciśnienia śródczaszkowego. Nadciśnienie śródczaszkowe u ma­łych dzieci powoduje wypuklenie ciemienia i zmiany w zachowaniu, podczas gdy u starszych dzieci bóle głowy i wymioty, podobnie jak u osób dorosłych.

Dzieci gorączkujące majaczą, co jest częściej wynikiem właściwości ich niedoj­rzałego układu nerwowego a nie neuroinfekcji. U dzieci występują także objawy nigdy nie występujące u dorosłych, jak „Alicji w krainie czarów” w przebiegu mi­greny z aurą. Krótkotrwałych i przemijających objawów (zasłabnięcie, omdlenie, niedowład) nie można zlekceważyć, bo mogą one być sygnałami zapowiadający­mi wystąpienie poważnych chorób (np. udaru mózgu). Zaburzony kontakt z oto­czeniem utrudnia prawidłową ocenę u dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi, lękiem i nadruchliwością. A przede wszystkim u dzieci z podejrzeniem zachowań autystycznych, w których decydujące są badania przeprowadzone przez psycholo­ga albo zespoły w ośrodkach dla dzieci autystycznych.

[…] W odróżnieniu od cho­rób organicznych, dzieci z zaburzeniami psychosomatycznymi demonstrują znacznie silniej wyrażone objawy niż wskazują na to realne przyczyny zespołów chorobowych i wyniki badań. […] We wszystkich takich przypadkach zadaniem lekarza jest w pierwszym rzę­dzie wykluczenie poważnej przyczyny organicznej objawów, w żadnym przypadku nie można bowiem lekceważyć objawów i skarg dzieci, nawet jeżeli wydaje się iż są one wyolbrzymione.

Trzeba również pamiętać, że choroby układu nerwowego mogą imitować objawy chorób innych układów lub chorób ogólnoustrojowych, jak np. zaburzenia równowagi w ostrym zapaleniu ucha środkowego czy porażenia koń­czyn w zaburzeniach jonowych. […]

Postępowanie

Podstawą racjonalnego postępowania z pacjentem w wieku rozwojowym jest po­stawienie prawidłowego rozpoznania. Chodzi tu nie o leczenie farmakologiczne, które zresztą w wielu przypadkach nie jest właściwym sposobem oddziaływania na chore dzieci. Objawy chorobowe, obok bezpośrednich ich następstw, wywołują u dzieci lęk i dlatego właściwe postępowanie w tych przypadkach powinno mieć a celu jego zmniejszenie. W stosunku do dzieci najmłodszych jest to oddziaływa­nie niewerbalne, za pomocą gestu czy pieszczoty. U dzieci starszych chodzi raczej o objaśnienie charakteru objawów albo też sytuacji w jakiej objawy występują. Bywa zaskoczeniem, że małe dzieci mogą np. znieść procedurę diagnostyczną bez znieczulenia, o ile zrozumieją istotę jej przeprowadzenia a dzieci starsze uciekają przed badaniami przejęte lękiem.

W obecnej dobie wiele zła w wieku rozwojowym niesie ze sobą nadmiar dostępu do telewizji, komputera i telefonii komórkowej. W wielu przypadkach toczy się praw­dziwa walka o wyzbycie się tych prawdziwych uzależnień. Dzieci z padaczką telewi­zyjną nie mogą oczywiście oglądać telewizji, trudniej jest jednak uzyskać poprawę na tym polu jeżeli związek z napadami padaczkowymi jest mniej namacalny.

Waż­ne jest nakłonienie dzieci i dorosłych do wyłączania tych urządzeń, po racjonalnym krótkim skorzystaniu z ich dobrodziejstwa. W odniesieniu do padaczki istotne jest także wczesne poradnictwo co do dalszej edukacji zawodowej. Dużym problemem jest uprawianie sportu wyczynowego przez dzieci z chorobami układu nerwowego, w którym dzieci wielokrotnie upatrują właśnie zasadniczy element swojego dorosłe­go życia, co jest wielokrotnie wynikiem błędnego postępowania rodziców. Są jednak sytuacje zdrowotne w których postawa lekarza musi być jednoznaczna, skoro ma on działać zawsze dla dobra dziecka, w tym przede wszystkim jego zdrowia.

Dzieci wielokrotnie domagają się leczenia farmakologicznego, chociaż nie ma ono istotnego zastosowania w ich chorobie. I tak im więcej leków przeciwbó­lowych zażywają dzieci z napięciowymi bólami głowy, tym gorszy bywa ich stan.

Jedną z metod leczenia nie farmakolo­gicznego jest w podobnych przypadkach biofeedback, w którym mogą uczestniczyć już niektóre dzieci w 4. roku życia.

Terapeuta musi jednak istotnie przyczynić się do zmniejszenia poziomu lęku i zainteresować dziecko stosowną wideogrą.

Trud­nym do zrealizowania zadaniem jest właściwe postępowanie u dzieci i młodzieży z napadami rzekomopadaczkowymi. Są oni traktowani jak chorzy z padaczką le- kooporną, a więc poprzez liczne interwencje pogotowia ratunkowego, podawanie leków dożylnych i liczne pobyty w szpitalach. Tymczasem właściwe postępowanie w tych przypadkach ma polegać na dokładnie przeciwnych zachowaniach, bo tyl­ko takie przyczyniają się do stopniowego wygaszania tych psychogennych zja­wisk. Bardzo ważne w wieku rozwojowym jest postępowanie profilaktyczne, które ma charakter bardzo zróżnicowany. Istotne znaczenie mają szczepienia ochronne, realizowane jednak z pewnym umiarem. U dzieci z migreną ważne jest wyelimino­wanie z diety pokarmów prowokujących wystąpienie bólu migrenowego.

Leczenie

Leczenie farmakologiczne w wieku rozwojowym prowadzone jest według zasad ogólnie przyjętych u dorosłych, jednak z pewnymi różnicami. Wiążą się one z od­miennością metabolizmu w organizmie dziecka i dużym jego zróżnicowaniem. Można to ukazać na przykładzie leków przeciwpadaczkowych, kiedy to przy zasto­sowaniu podobnej dawki stężenie leków we krwi bywa u poszczególnych dzieci za­skakująco różne. Niektóre dzieci unikają także przyjmowania leków, o czym można się przekonać wykazując zerowy ich poziom we krwi.

Dobrą zasadą postępowania jest dążenie do monoterapii, bowiem leczenie dwoma i wieloma lekami wiąże się z interakcją leków i niekorzystnymi jej następstwami. Wiadomo również, że wiele innych leków (np. niektóre antybiotyki) zwiększają stężenie leków przeciwpadacz­kowych, a niektóre leki alergiczne wpływają niekorzystnie na zapis EEG i przebieg padaczki u dzieci.

Podanie nieaktywnej farmakologicznie substancji z sugestią wywoływania przez nią objawów stosuje się w tzw. próbie placebo.

Dzięki niej można w zapisie wideoEEG zarejestrować napad kliniczny albo też ustąpienie napadu, przy braku zmian napadowych w zapisie EEG. Leczenie farmakologiczne w niektórych choro­bach konkuruje z metodami nie farmakologicznymi, jak np. metylofenidan z neurofeedbackiem u dzieci z ADHD.

Neurofeedback może ponadto stanowić cenne uzupełnienie farmakoterapii u dzieci chorych na padaczkę. Natomiast u dzieci z mi­greną, u których istnieją znaczne ograniczenia w stosowaniu leków, neurofeedback jest metodą stosowaną z dużym powodzeniem i w wielu przypadkach samo dziecko przestaje domagać się leków przeciwbólowych. Psychoterapia z kolei jest przydatna w napięciowych bólach głowy, zaburzeniach dysocjacyjnych (konwersyjnych, histe­rycznych) i innych zaburzeniach zachowania i emocji okresu rozwojowego.”